Jonah McKeown, trên National Catholic Register ngày 22 tháng 8, 2025 viết rằng: Một công ty khởi nghiệp kỹ thuật Công Giáo đang cung cấp dịch vụ "trò chuyện" với các vị thánh do AI tạo ra — trong khi các nhà thần học cảnh báo về những rủi ro tâm linh mà các công cụ này có thể gây ra.

Thực vậy, theo ông, Thánh Augustine thành Hippo sống trước Thánh Thomas Aquinas tám thế kỷ và chưa từng gặp ngài — ít nhất là không phải ở thế giới này.

Nhưng hãy tưởng tượng, nếu bạn muốn, hai vị tiến sĩ của Giáo hội này cùng bước vào một căn phòng và bắt đầu một cuộc đối thoại về các vấn đề đức tin, với bạn ngồi thoải mái gần đó như một người quan sát. Họ sẽ thảo luận điều gì, và mỗi người sẽ phản ứng như thế nào?

Việc ppha chế một bản ghi chép như vậy có thể là một thao tác đáng giá đối với một học giả hoặc sinh viên, vì việc này đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về các tác phẩm, tư tưởng và bối cảnh lịch sử của từng vị thánh. Nhưng liệu trí tuệ nhân tạo có bao giờ có khả năng tạo ra một cuộc trò chuyện như vậy không?

Magisterium AI đang nỗ lực thực hiện điều đó.

Magisterium, một dự án của công ty khởi nghiệp Công Giáo Longbeard, là một sản phẩm AI tập trung vào việc làm cho giáo lý và hiểu biết Công Giáo dễ tiếp cận hơn. Giao diện của nó tương tự như các trang web AI "sáng tạo" khác, chẳng hạn như ChatGPT. Nhưng không giống như ChatGPT, Magisterium chỉ được đào tạo dựa trên các nguồn Công Giáo, và những người sáng tạo ra nó đặt mục tiêu cung cấp cho nó mọi kiến thức Công Giáo từng được tạo ra, với mục tiêu làm cho kiến thức đó cuối cùng có thể tìm kiếm và truy cập được cho bất cứ ai trên internet.

Dự án mới nhất của Magisterium, "Saint Chat", có thể tạo ra các câu trả lời dưới dạng văn bản cho các câu hỏi từ hình đại diện của các vị thánh như Thánh Phaolô, Thánh Augustinô và Thánh Giêrônimô. Chương trình dự kiến sẽ ra mắt trong Magisterium AI vào tháng 9 với hình đại diện của 20 vị thánh, giáo hoàng và tiến sĩ Công Giáo ban đầu có sẵn.

Bản demo được chia sẻ với Register cho thấy công cụ này đang hoạt động. Người dùng nhập và gửi câu hỏi đến hình đại diện của Thánh Tôma Aquinô: "Ngài sẽ nói gì về phẩm giá con người trong thời đại công nghệ?"

"Con ơi," câu trả lời bốn đoạn văn từ hình đại diện thánh thiện nhấp nháy bắt đầu, "mặc dù ta sống ở một thời đại rất xa 'thời đại kỹ thuật' của con, nhưng sự thật về phẩm giá con người vẫn không thay đổi, bởi vì nó không bắt nguồn từ những tiến bộ chóng vánh của con người, mà từ sự khôn ngoan vĩnh cửu của Thiên Chúa."

Saint Chat cũng bao gồm một "kiểu thức tranh luận", nơi người dùng có thể dàn dựng một cuộc đối thoại giữa hai vị thánh, với vị thánh thứ ba đóng vai trò là người phán xét. Mỗi câu trả lời đều đi kèm với trích dẫn, nhưng chương trình cảnh báo trong một tuyên bố miễn trừ trách nhiệm nhỏ ở cuối màn hình: "Câu trả lời của Magisterium AI không phải lúc nào cũng hoàn hảo. Khi nghi ngờ, hãy tham khảo ý kiến của một người thật (human)."

Nhắn tin (texting) với các vị thánh Công Giáo đã khuất từ lâu chắc chắn là một ý tưởng mới lạ và đầy tiềm năng thú vị — nhưng trong thời đại mà người Công Giáo vẫn đang tranh luận sôi nổi về những nguy cơ và cơ hội mà AI mang lại, một số triết gia Công Giáo được Register liên hệ đã bày tỏ lo ngại về những nguy cơ tâm linh tiềm ẩn trong một công cụ như Saint Chat.

Matthew Harvey Sanders, người sáng lập kiêm giám đốc điều hành của Longbeard, thừa nhận rằng đã có một số cuộc tranh luận đáng kể trong nội bộ Longbeard về sự khôn ngoan và thận trọng của việc tạo ra một chương trình về cơ bản là bắt chước các vị thánh.

Sanders, phát biểu với Register, nhấn mạnh rằng một "cuộc trò chuyện" với một vị thánh AI không bao giờ có thể thay thế một cuộc trò chuyện chân thành, cầu nguyện với một vị thánh trên thiên đường — và họ cũng không có ý định làm như vậy.

Sanders nói: “Trong toàn bộ lĩnh vực AI Công Giáo này, có nguy cơ thực sự dẫn dắt mọi người đi lạc lối. Chúng tôi rất coi trọng điều đó”.

“Nhưng đồng thời, tôi nghĩ rằng đã có sự nhiệt tình rằng [Saint Chat] này nên tồn tại, rằng điều này sẽ rất thú vị. Vì vậy, về mặt đó, tôi nghĩ rằng đã có rất nhiều sự nhiệt tình từ nhóm để thúc đẩy một điều gì đó như thế này ra ngoài kia.”

Một yếu tố quan trọng khác, Sanders cho biết, là việc người Công Giáo đã và đang chuyển sang sử dụng các chatbot AI thế tục, như ChatGPT và Character.AI, để "trò chuyện" với các vị thánh.

Sanders cho biết vì các mô hình AI của các trang web thế tục này thường không có quyền truy cập vào toàn bộ tác phẩm của một vị thánh và không được lập trình theo khuôn khổ đạo đức Công Giáo, nên khả năng xảy ra sai sót, trình bày sai lệch hoặc đánh lạc hướng là rất cao.

Cơ hội đã đến cho một công ty AI "Công Giáo" xây dựng một thứ gì đó tốt hơn, và Sanders cho biết ông nghi ngờ rằng nếu Magisterium không làm điều đó, một công ty AI Công Giáo khác sẽ làm.

Đối với Sanders và nhóm của ông, hy vọng là Saint Chat sẽ mở ra những cách mới để tiếp cận với sự khôn ngoan của các vị thánh - đồng thời cẩn thận không thay thế các mối quan hệ chân chính, lời cầu nguyện hoặc các bí tích.

Sanders nói: "Chúng tôi hy vọng nó sẽ mang đến cho mọi người cơ hội đối thoại với các vị thánh theo cách mà họ chưa từng có trước đây".

Nó hoạt động ra sao?

Khi tạo ra các hình đại diện của Saint Chat, Magisterium có nhiệm vụ phức tạp là mô phỏng các nhân cách và giáo huấn của các vị thánh Công Giáo — nhiều người trong số họ đã để lại khối lượng tác phẩm đồ sộ nhưng đã sống cách đây hàng trăm năm.

Sanders cho biết, một thách thức khác là tìm kiếm sự cân bằng giữa việc cung cấp đủ thông tin để tạo ra trải nghiệm chân thực mà không đi vào lãnh vực lỗi thời - ví dụ như bảo đảm một vị thánh không vô tình nhắc đến các sự kiện xảy ra sau khi ngài qua đời.

Đầu tiên, nhóm nghiên cứu cung cấp cho mô hình AI các tác phẩm viết tay được thu thập của mỗi vị thánh, cùng với các sự kiện tiểu sử về cuộc đời của vị thánh, cùng với thông tin về những gì các tín hữu Công Giáo quan trọng khác đã nói về tầm quan trọng của vị thánh. Vì nhiều lý do, các hình đại diện duy nhất có sẵn là những nhân vật đã khuất, để tránh nhầm lẫn với người còn sống.

Sanders cho biết ông hy vọng Saint Chat sẽ cung cấp một cách mới lạ để những người không quen thuộc với một vị thánh cụ thể có thể tìm hiểu về họ - không chỉ thông qua các tác phẩm của các vị thánh, mà còn thông qua các tương tác mô phỏng nắm bắt nhân cách của họ. Ông cho biết điều này có thể đặc biệt có lợi trong môi trường giáo dục, nơi học sinh có thể thấy việc tìm hiểu về các khái niệm thần học thông qua "cuộc trò chuyện" mô phỏng hấp dẫn hơn là học tập truyền thống.

Ngoài ra, ông cho biết, dự án này còn có ý nghĩa đối với nghiên cứu thần học, vì nó có thể giúp khám phá những hướng nghiên cứu mới mà các nhà nghiên cứu con người có thể chưa từng nghĩ đến.

Cuối cùng, sau khi được "thử nghiệm thực tế", Saint Chat sẽ có sẵn cho các công tác tông đồ Công Giáo sử dụng thông qua giao diện lập trình ứng dụng (API) của Magisterium, cho phép người Công Giáo trên toàn thế giới có thể trực tiếp sử dụng Saint Chat để xây dựng ứng dụng của riêng họ.

Tất nhiên, người Công Giáo hiện đã có thể trò chuyện với các thánh thông qua lời cầu nguyện chuyển cầu. Đoạn 956 của Sách Giáo lý lưu ý rằng những người sống trên thiên đàng, tức các thánh, "được kết hợp chặt chẽ với Chúa Kitô" và lắng nghe chúng ta với "mối quan tâm huynh đệ".

Tuy nhiên, những cuộc đối thoại tưởng tượng giữa các nhân vật Kitô giáo không phải là điều mới mẻ. Là một phương pháp tu từ và sư phạm, các nhà văn Công Giáo như Peter Kreeft đã tạo ra nhiều cuộc đối thoại tưởng tượng theo phong cách Socrates giữa các triết gia và Kitô hữu.

Và dĩ nhiên, những người viết kịch bản cho bất cứ tác phẩm kịch tính nào về cuộc đời của một vị thánh, chẳng hạn như bộ phim gần đây của EWTN mô tả cuộc đời của Thánh Gioan Vianney, phải vận dụng hết khả năng phán đoán của mình, dựa trên nghiên cứu, để tạo ra "cuộc đối thoại" tưởng tượng từ các vị thánh lịch sử một cách tốt nhất có thể. Chương trình truyền hình dài tập "Saints vs. Scoundrels" của EWTN, được công chiếu lần đầu vào năm 2014, có những bài phát biểu tưởng tượng được dàn dựng cẩn thận bởi các diễn viên đóng vai các nhân vật lịch sử, nhiều người trong số họ là các vị thánh Công Giáo, trong cuộc đối thoại với các nhà tư tưởng không theo Công Giáo.

Theo nhiều cách, Saint Chat giống với những tác phẩm tưởng tượng tâm linh hiện có này. Điểm mới lạ - và rủi ro - nằm ở việc sử dụng AI.

Hướng dẫn và Quan ngại của Vatican

Trong vài năm ngắn ngủi kể từ khi công nghệ này trở nên phổ biến rộng rãi, các nhà quan sát và học giả Công Giáo về AI đã lên tiếng phản đối việc nhân cách hóa các hệ thống AI - cảnh báo rằng AI chỉ nên được coi như một công cụ chứ không phải là sự thay thế cho tương tác thực sự của con người.

Dưới thời đức cố Giáo hoàng Phanxicô, Bộ Giáo lý Đức tin (DDF) của Vatican đã công bố một thông tri về AI, Antiqua et Nova, vào tháng 1, cảnh báo rằng việc tìm đến AI để xây dựng các mối quan hệ sâu sắc giữa con người, tình bạn hoặc tình cảm, thay vì nuôi dưỡng những kết nối chân chính với những người khác và Thiên Chúa, có nguy cơ thay thế mối quan hệ đích thực bằng một "hình bóng vô hồn".

DDF tiếp tục cảnh báo rằng việc quá sa vào tình bạn AI sẽ dẫn đến "sự bất mãn sâu sắc và u sầu trong các mối quan hệ giữa các cá nhân, hoặc sự cô lập có hại". DDF cho biết các mối quan hệ đích thực giữa con người, bao gồm việc chia sẻ nỗi đau, nhu cầu và niềm vui - những điều mà AI chỉ có thể mô phỏng - là điều không thể thiếu cho sự phát triển toàn diện của một con người.

Và Đức Giáo Hoàng Leo XIV, tiếp tục sự tham gia của Vatican vào AI, đã thường xuyên đề cập đến chủ đề này trong triều đại giáo hoàng mới thành lập của mình, nhấn mạnh rằng AI nên là "một công cụ vì lợi ích của con người, không phải để làm giảm giá trị của họ, [và] không phải để thay thế họ". Sự trỗi dậy của AI ngày càng “giống con người” đã mang đến những nguy hiểm thực sự: Các nền tảng AI thế tục, chẳng hạn như Character.AI, đã có hàng chục triệu người dùng dành hàng giờ mỗi ngày để trò chuyện với chatbot. Năm 2024, một thiếu niên ở Florida đã tự tử sau một tương tác gây hại với một “bạn gái” AI.

Linh mục Dòng Đạo Binh Michael Baggot, giáo sư đạo đức sinh học tại Học viện Giáo hoàng Athenaeum Regina Apostolorum ở Rome, nhận xét: “Chúng ta đã bỏ lỡ những cơ hội quý giá để gặp gỡ tình yêu của Chúa thông qua một cuộc gặp gỡ tương cảm với con người khi chúng ta có những kỳ vọng sai lầm về các công cụ AI của mình”.

Linh mục Baggot phát biểu hồi đầu năm nay với Catholic News Agency, đối tác tin tức chị em của Register: Mặc dù việc thừa nhận một số phẩm chất giống con người ở máy móc là điều tự nhiên, nhưng điều quan trọng cần nhớ là, không giống như máy móc, con người không chỉ có ý chí tự do mà còn có khả năng độc đáo để hiểu biết về ý nghĩa và tư duy trừu tượng.

Cha Baggot lưu ý: “Đôi khi chúng có thể trông giống con người và bắt chước cảm xúc của con người, nhưng lại thiếu một đời sống ý thức bên trong. Các hệ thống AI có thể cung cấp thông tin hữu ích về tội lỗi và nhân đức, nhưng nó không biết thế nào là đấu tranh với cám dỗ và tìm thấy sự giải thoát nhờ ân sủng".

Một số chuyên gia khác về triết học Công Giáo được Register liên hệ đã bày tỏ sự lạc quan dè dặt về một số khía cạnh của "AI Công Giáo", nhưng tất cả đều mạnh mẽ kêu gọi thận trọng về việc sử dụng AI để mạo danh các vị thánh, cảnh báo rằng người Công Giáo phải cẩn thận không sử dụng những hệ thống này để thay thế cho sự tương tác chân thực giữa con người với nhau hoặc tương tác cầu nguyện.

Steven Umbrello, giám đốc điều hành tại Viện Đạo đức và Công nghệ Mới nổi và là nghiên cứu viên tại Đại học Turin, người đã viết nhiều về đạo đức của AI, nói với Register rằng ông coi Saint Chat là một sáng kiến có giá trị tiềm năng, nhưng chỉ là một công cụ hỗ trợ học tập giúp người dùng tìm thấy những lời nói chân thực của các vị thánh.

Umbrello cho biết ông có thể hình dung ra một số trường hợp sử dụng có giá trị tiềm năng - sinh viên có thể tìm kiếm các trích dẫn trực tiếp từ các vị thánh kèm theo tài liệu tham khảo, và hệ thống có thể tóm tắt các câu hỏi gây tranh cãi với sự đồng tình với các trường phái diễn giải.

Tuy nhiên, một hệ thống như vậy có thể nhanh chóng trở nên có vấn đề về mặt đạo đức nếu nó "mạo danh tiếng nói sống động của một vị thánh, bịa đặt tư vấn, hoặc được sử dụng để phân định, chỉ dẫn hoặc 'trò chuyện' gần như sùng kính, thay thế cho việc cầu nguyện và đời sống bí tích.

Ubrello nói: "Hãy đặt con người, với khả năng hiểu biết, phán đoán, quyết định và yêu thương, vào vị trí trung tâm, và giữ máy móc ở đúng vị trí của chúng như những công cụ hướng đến chân lý và lợi ích chung".

"Một vị thánh có thể cầu bầu; một máy chủ (server) thì không thể."

Chad Engelland, giáo sư triết học tại Đại học Dallas, nói với tờ Register rằng một AI được nuôi dưỡng bằng nội dung Công Giáo vững chắc — như Magisterium — "chắc chắn sẽ tốt hơn" một AI được nuôi dưỡng bằng các nguồn internet chung chung. Tuy nhiên, lặp lại Umbrello, Engelland cho rằng một giao diện như vậy nên "tự khiêm tốn, dẫn chúng ta vượt ra khỏi bản thân để đến với các nhà lãnh đạo còn sống và các vị thánh đã khuất."

Ông lưu ý: "Việc đến gần các vị thánh là một mong muốn tốt đẹp và thánh thiện. Chúng ta làm điều đó thông qua lòng sùng kính đối với các ngày lễ, thánh tích, tác phẩm của họ, và trên hết là thông qua lời cầu nguyện”.

Bình luận về sự khác biệt giữa các cuộc đối thoại thánh thiện do con người viết và do AI tạo ra, Engelland lưu ý rằng đối thoại triết học được thiết kế để thu hút người đọc và “biến đổi họ theo hướng tốt hơn bất chấp bản thân họ”. Ông nói: Để làm điều đó một cách hiệu quả, người ta phải hiểu được trái tim con người “từ bên trong”.

Ông khuyên: “AI là một cỗ máy lặp lại lời nói. Bạn có thể sử dụng AI để lặp lại kiến thức sách giáo khoa, nhưng bạn không thể sử dụng nó như một nguồn khôn ngoan. Nếu bạn cần lời khuyên, hãy tìm đến một người cầu nguyện và sáng suốt. Hãy tìm đến linh mục hoặc một người bạn chu đáo. Đừng tìm kiếm sự khôn ngoan từ một con robot, ngay cả khi nó mặc trang phục thánh thiện”.

“Nếu bạn muốn gặp Đức Fulton Sheen đáng kính, hãy xem các chương trình truyền hình của ngài, đọc sách của ngài, viếng thăm mộ của ngài — và trên hết, hãy cầu nguyện với ngài. Chúng ta không cần một hình đại diện AI Sheen. Nó sẽ chỉ mang tính giải trí nhưng không mang tính giáo dục. Chúng ta có thể làm tốt hơn. Chúng ta là người Công Giáo. Đức tin của chúng ta mang lại sự hiệp thông thực sự với các vị thánh.”