Nicole Winfield của hãng Thông tấn Associated Press, ngày 24 tháng 8, 2025, tường trình từ Rome rằng: Đức Giáo Hoàng Leo XIV đã mạnh mẽ khẳng định quyền được hồi hương của người ta sau thời gian lưu vong bất công, đưa ra thông điệp này trong buổi tiếp kiến hôm thứ Bảy với những người tị nạn từ Chagos, quần đảo Ấn Độ Dương, nơi có căn cứ quân sự chiến lược của Mỹ và Anh.
Vị giáo hoàng người Mỹ đầu tiên trong lịch sử phát biểu: “Không ai có thể ép buộc họ phải lưu vong”.
Đức Leo đã gặp một phái đoàn gồm khoảng 15 người tị nạn từ Chagos, trong đó có khoảng 2,000 người đã bị Anh trục xuất khỏi quê hương vào những năm 1960 và 1970 để Hoa Kỳ có thể xây dựng một căn cứ hải quân và máy bay ném bom trên đảo lớn nhất, Diego Garcia.
Những người dân đảo di tản đã đấu tranh nhiều năm tại tòa án Anh để giành quyền trở về nhà. Vào tháng 5, Anh và Mauritius đã ký một hiệp ước trao trả chủ quyền đối với quần đảo cho Mauritius, cho phép tái định cư, đồng thời vẫn đảm bảo tương lai của căn cứ.
‘Một sự bất công nghiêm trọng’
Đức Leo nói với những người tị nạn rằng ngài "vui mừng" khi hiệp ước được ký kết, đồng thời cho biết đây là một "chiến thắng quan trọng" trong cuộc chiến lâu dài của họ nhằm "sửa chữa một sự bất công nghiêm trọng". Ngài đặc biệt ca ngợi vai trò của phụ nữ Chagos trong việc khẳng định một cách hòa bình quyền được trở về quê hương.
Đức Leo phát biểu bằng tiếng Pháp: "Triển vọng mới về việc các bạn trở về quần đảo quê hương là một dấu hiệu đáng khích lệ và là một biểu tượng mạnh mẽ trên trường quốc tế. Tất cả mọi dân tộc, dù nhỏ bé và yếu đuối nhất, đều phải được những người có quyền lực tôn trọng về bản sắc và quyền lợi của họ, đặc biệt là quyền được sống trên mảnh đất của họ; và không ai có thể ép buộc họ phải lưu vong."
Đức Leo cho biết ngài hy vọng chính quyền Mauritius sẽ cam kết đảm bảo sự trở về của họ và cam kết hỗ trợ Giáo Hội Công Giáo địa phương.
Là một trong những tàn tích cuối cùng của Đế quốc Anh, Quần đảo Chagos nằm dưới sự kiểm soát của Anh từ năm 1814. Anh đã tách quần đảo này khỏi Mauritius, một cựu thuộc địa của Anh, vào năm 1965, ba năm trước khi Mauritius giành được độc lập.
Theo thỏa thuận tháng 5, Anh sẽ trả cho Mauritius trung bình 101 triệu bảng Anh (136 triệu đô la) mỗi năm để thuê lại căn cứ trong ít nhất 99 năm. Thỏa thuận này thiết lập một quỹ tín thác để mang lại lợi ích cho người Chagos và tuyên bố "Mauritius được tự do thực hiện chương trình tái định cư" trên các đảo khác ngoài Diego Garcia.
Tuy nhiên, thỏa thuận không yêu cầu cư dân phải tái định cư, và một số người dân đảo phải di dời lo ngại rằng việc trở về nơi sinh của họ sẽ còn khó khăn hơn sau khi Mauritius nắm quyền kiểm soát.
Kế hoạch trở về nhà
Philippe Sands, luật sư quốc tế đại diện cho Mauritius trong vụ tranh chấp và từ lâu đã ủng hộ quyền được trở về nhà của người Chagos, cho biết Những lời của Đức Giáo Hoàng vô cùng quan trọng. Ông lưu ý rằng buổi tiếp kiến riêng tư thân mật, ban đầu được dự kiến là một phần của buổi tiếp kiến chung, rõ ràng là do chính Đức Leo khởi xướng.
Ông nói với hãng thông tấn Associated Press sau buổi tiếp kiến: "Những lời của Đức Giáo Hoàng đã thể hiện sự ủng hộ rõ ràng cho việc khẩn cấp hồi hương người Chagos về các hòn đảo mà họ đã bị trục xuất và gửi đi tín hiệu rõ ràng nhất có thể tới chính phủ Anh, Hoa Kỳ và Mauritius rằng Vatican mong đợi người Chagos có thể trở về và làm lại cuộc đời".
Louis Olivier Bancoult, trưởng đoàn đại biểu Chagos, người đã đấu tranh hơn bốn thập niên cho quyền được trở về nhà, cho biết cuộc gặp gỡ đã diễn ra rất đúng vào phút chót nhờ vị giám mục ở Port Louis, Mauritius.
Phát biểu với AP tại một quán cà phê gần Vatican, ông ngạc nhiên việc kể từ khi hiệp ước được ký kết, ông đã gặp gỡ lần đầu tiên với các quan chức từ Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Port Louis. Ông cũng đã tiếp đại diện của Cao ủy Anh tại thủ đô.
Ông nói: "Đối với tôi, đó là một phép lạ. Sau Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và giờ là Giáo hoàng. Ai sẽ là người tiếp theo?”
Các công tác chuẩn bị, bao gồm việc xây dựng cơ sở hạ tầng trên các đảo, giờ đây phải được bắt đầu để những người Chagos bị trục xuất cưỡng bức, giống như chính ông, được trở về nhà.
Sands cho biết: Bancoult mới bốn tuổi khi gia đình ông bị trục xuất khỏi nhà trên đảo Peros Banhos, và người Anh chỉ định ông là "lao động hợp đồng" không có quyền cư trú vĩnh viễn.
"Giờ đây chúng tôi đã được Chúa ban phước", Bancoult nói, giơ ra bức tượng Đức Mẹ mà ông đã mang đến cho Đức Leo để được ban phước và sẽ được đưa đến Chagos.
Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã đến thăm Mauritius vào năm 2019 và có cuộc gặp gỡ ngắn với một nhóm người Chagos trong buổi tiếp kiến chung tại Vatican vào năm 2023. Đức Phanxicô nói với các phóng viên trên đường trở về từ Mauritius vào năm 2019 rằng Anh nên tuân thủ Liên Hợp Quốc và trả lại các đảo cho Mauritius.